Orde en Chaos

Wat is erger; te veel orde of te veel chaos?
Toen ik jonger was, was ik heel consciëntieus. De logische volgorde was altijd: eerst een situatie helemaal doorzien en dáárna handelen. Ik was net Jamal uit de film Finding Forrester:
‘Waarom schrijf je niet Jamal?’
‘Ik denk na’.
…
‘Onzin! Om een stuk te schrijven moet je eerst onafgebroken… schrijven! Denken komt later.’
Deze korte uitwisseling tussen de personages William en Jamal inspireerde me om te experimenteren met een aanpak waar ik voorheen niet bekend mee was: eerst doen, daarna denken. Oftewel: eerst chaos, daarna orde.

Die twee dingen, chaos en orde, vormen een interessant paar. Op de Engelse kostschool waar ik de vorige maand stage liep, was de gedachtegang vaak: ‘als er geen orde is, dan zal er wel chaos zijn!’ En op basis daarvan had de school stricte regels. De leerlingen mochten er bijvoorbeeld (op kleine oorbelletjes na) geen sieraden dragen en de docenten moesten altijd tussen 8.30 en 16.00 uur op school zijn, al hadden ze maar één lesuur. Ondanks de algemeen goede sfeer die er op de school heerste, merkte ik dat dit tot onuitgesproken irritaties leidde.

Dit sluit aan bij iets wat me al eerder was opgevallen aan contexten waarin autoriteit een belangrijke rol speelt, namelijk dat er vaak een discrepantie ontstaat tussen wat mensen denken, zeggen en doen; men is het niet eens met een afspraak, maar komt het toch na omdat het moet.

Ondanks het feit dat er in dat geval sprake is van externe, structurele orde, zien we dat er, wanneer we inzoomen op de individuen, een vorm is van interne wanorde.

Dus… conclusie? Orde of chaos?

Eigenlijk denk ik dat we de vraag beter kunnen herformuleren. Orde en chaos zijn namelijk geen tegengestelden van elkaar. Net zoals in het schrijfproces van William Forrester, zien we dat orde vaak volgt op chaos. En met dat in gedachten, zie ik in plaats van de dichotomie tussen orde en chaos, eerder twee soorten orde: orde waarin chaos is geïntegreerd en orde waarmee chaos wordt onderdrukt.

Het eerste vergt om de acceptatie van een initiële, chaotische fase, maar het is uiteindelijk wel het duurzaamst. Vrijheid om te experimenteren is immers cruciaal voor de creatie van een harmonisch geheel, of het nu om een tekst, een groepsproces of een mensenleven gaat.

GEPUBLICEERD OP 2 JUNI 2019 LEIDSCH DAGBLAD©