‘Vanaf een bepaalde leeftijd is men verantwoordelijk voor zijn gezicht.’ Dit is een uitspraak uit een van mijn favoriete romans: La Chute (De Val), van de bekende Franse schrijver Albert Camus. De zin weerspiegelt de essentie van het verhaal, dat gaat over een voormalig advocaat die een bekentenis aflegt. Het hele boek is een zorgvuldig opgebouwd monoloog: met zijn woorden schetst de hoofdpersoon Clamence verschillende portretten van zichzelf.
La Chute heeft me aan het denken gezet over de verhalen die we over onszelf vertellen en de beelden die we daarmee bij anderen oproepen. In feite hebben we tegenwoordig constant de regie over ons imago, vooral als het gaat om het beeld dat we online uitdragen. De platformen zijn net een filter voor wat we wel en niet willen tonen. Bij een applicatie als Snapchat gaat het filteren zelfs verder, aangezien je maskers kunt ‘plakken’ op de foto’s en filmpjes die je van jezelf maakt.
Tijdens de eindfase van mijn bachelor besloot ik om voor mijn scriptie La Chute te analyseren aan de hand van een theorie van de Zwitserse psychiater en psycholoog Carl Jung. Deze gaat over de persona, een Latijns woord dat ‘masker’ betekent. Het betreft de façade die we tonen aan de buitenwereld, vaak om een goede indruk te maken en om de sociale omgang te vergemakkelijken. In dat opzicht vormt de persona een belangrijk en nuttig onderdeel uit ons leven.
Zoals Clamence ondervindt in La Chute, kan de persona ook ongunstige effecten hebben. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer je zeer betrokken raakt bij een rol die je uitoefent (bijvoorbeeld je baan) en je je er te veel mee gaat identificeren. Ook bestaat er zoiets als een ‘groepspersona’, wat duidt op vergaande conformiteit aan de regels van een groep. ‘Dit staat de persoonlijke ontwikkeling in de weg en vervreemdt de mens van zijn eigen natuur’, aldus Jung.
Het mooie aan Jung’s werk is dat hij archetypische patronen beschrijft die door de jaren heen relevant blijven. Hadden sociale media bestaan in zijn tijd, dan durf ik te wedden dat hij ze ook in verband zou hebben gebracht met de persona. Al die filters zorgen er immers voor dat onze maskers steeds zwaarder worden.
Déjà Lu 