Saudade

Ruimte en tijd. Hetgeen waar ik de afgelopen weken een grote behoefte aan had, heb ik gevonden in de rustige straten van zuid Portugal.
De boulevard van Albufeira is te bereiken via een grote roltrap naar beneden. Van bovenaf heb je een prachtig uitzicht op het voorplein, het strand, de restaurantjes en de marktkraampjes van de boulevard. Waar het op het voorplein vorig jaar bomvol was met mensen, botsauto’s en straatmuzikanten, vielen nu de grote, witte blokken beton op. Wat een ruimte, wat een leegte. Lopend op de boulevard zagen we dezelfde marktkraamhouders als vorig jaar, maar zonder de kopers. Ook leken er minstens zoveel restaurantmedewerkers als toeristen buiten rond te lopen, vragend of we al hadden gedineerd.
Een paar dagen eerder, 31 kilometer verder, spraken we twee restauranthouders. Een Engels stel dat drie jaar geleden de keuze had gemaakt om hun leven om te gooien en naar het stadje Silves te verhuizen. In een van de smalste straatjes hadden ze een restaurant geopend met een prachtig uitzicht over de stad. Ook zij merkten een groot verschil met de voorgaande jaren: ‘Elke zomer is het druk geweest, maar nu draaien we twee keer zoveel uren als normaal om genoeg winst te maken,’ zei de vrouw. ‘We kijken uit naar een tijd waarin het weer normaal wordt.’
Ik heb lang gezocht naar de juiste woorden om de sfeer te beschrijven in Portugal. Met de warme zon en de muziek door te straten, heerste er een zekere gezelligheid. Tegelijkertijd kon ik uit elk gesprek met de restaurant- en winkelhouders een bepaalde melancholie opmaken. Hoe noem je die combinatie? Ik begon me af te vragen of er überhaupt een term bestaat voor elk gevoel.
Het Nederlandse gezellig staat bijvoorbeeld op de zesde plaats van moeilijkst vertaalbare woorden ter wereld. Het is gek om te bedenken dat er dus een hoop mensen zijn die dat gevoel ervaren en er vervolgens nét niet het juiste woord aan kunnen geven.
Hoe dan ook. Een plek boven het woord gezellig op diezelfde lijst, staat het Portugese woord saudade. Het verwijst naar een gevoel dat in de buurt komt van melancholie en heimwee, maar ook naar een verlangen naar de toekomst. Dat komt wel erg in de buurt van waar ik naar op zoek was. Een onvertaalbaar gevoel voor niet-Portugezen, maar wellicht nog nooit zo wereldwijd gevoeld als in deze periode.